تغذیه در سنین حیاتی

دوره جنینی

اولین مقطع زمانی حساس زندگی آدمی سه ماه اول دوره جنینی است. در این دوره اندام‌زایی صورت می‌گیرد و مراقبت قبل و هفته‌های نخست آن، از جمله تامین همه‌جانبه نیازهای تغذیه‌ای جنین بسیار مهم است. اگرچه در پایان سه ماه نخست بارداری جنین تنها حدود ۳۹ گرم وزن دارد ولی عمده اندام‌های جنین از جمله دستگاه عصبی، گردش خون، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری و کبد تشکیل شده و در حال کار هستند. کمبودهای تحمیل شده به جنین در این دوره بارداری ممکن است سبب فعال نگه داشته شدن دایمی ژن‌هایی شود که نهایتاً بعد از تولد و در بزرگسالی بخت چاقی و بیماری‌های مزمن مرتبط با آن (دیابت و بیماری عروق قلب) را افزایش می‌دهند.

کودکی

یکی از دوره‌های سنی تاثیرگذار بر سلامت انسان، الگوی رشد در فاصله ۳ تا ۶ سالگی است. به‌طور طبیعی از تولد تا ۳ سالگی افزایش وزن و قد کودک شتاب زیادی دارد و از ۳ تا حدود ۶ سالگی این روند رشد می‌باید آهسته شود و از ۶ سالگی دوباره چشمگیر و پرشتاب گردد. اگر شتاب رشد کودک (افزایش تند وزن و قد) زودتر از موعد یعنی قبل از ۶ سالگی رخ دهد، نگران کننده خواهد بود. مطالعات متعدد نشان داده است اگر وزن‌گیری بی‌حساب کودک در سن زیر ۶ سال رخ دهد، خطر ادامه وزن‌گیری بی‌رویه و در نتیجه چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن در سال‌های نوجوانی و بزرگسالی بیشتر خواهد شد. تجلی این شتاب زودهنگام رشد در ۴ یا ۵ سالگی به‌گونه‌ای است که در هنگام خرید لباس، مادر مجبور به خرید البسه سنین بالاتر برای کودک خود است.

بلوغ

در انسان هورمون‌هایی که مسوول بلوغ و جهش رشد هستند در حدود معینی از سنین نوجوانی به بالاترین میزان ترشح و کمال اثرگذاری خود می‌رسند. بی‌گمان اهمیت تامین همه نیازهای تغذیه‌ای در این مقطع سنی برای بروز حداکثری تاثیر این عوامل هورمونی و ژنتیک بر رشد عضلات و اسکلت استخوانی بیشتر از هر زمان دیگری است. آغاز سن جهش رشد در دختران حدود ۲۱ سالگی و در پسران حدود ۲۳ سالگی است. البته تفاوت در سن شروع جهش رشد بین نوجوانان قابل ملاحظه است ولی نکته مهم این‌که فرصت و شدت رشد در دختران همیشه کمتر از پسران است.

میان‌سالی و سالمندی

مقدار توده استخوانی و ماهیچه‌های بدن در حفظ سلامت آدمی در میان‌سالی و سالمندی نقش مهمی دارند. همزمان با آغاز بلوغ تا حدود ۲۱ سال بعد از آن (تا حدود ۳۶ سالگی) می‌توان با تغذیه مناسب (خصوصاً وزن‌گیری و رشد ایده‌آل تا انتهای دوره رشد) و ورزش قدرتی و منظم، عضلات و استخوان‌های قوی‌تری فراهم کرد. از حدود ۴۱ سالگی، با کاهش تدریجی برخی هورمون‌های بدن، به‌تدریج خزان عضلات و استخوان‌ها فرا می‌رسد و همچون سایر قوای بدن، مقدار این بافت‌ها رو به کاستی می‌نهد، به‌طوری که در کسانی که فعالیت عضلانی چندانی ندارند از آغاز دهه چهارم زندگی هر دهه ۴ تا ۶ درصد از توده ماهیچه‌های بدن از دست می‌رود. البته مراقبت‌های تغذیه‌ای و ورزش کافی و نسبتاً جدی عضلانی در دهه‌های بالاتر زندگی، در کاهش شتاب از دست رفتن توده استخوانی و عضلات موثر است.

نتیجه

هر چه بکاریم همان را درو می‌کنیم: بخش قابل ملاحظه‌ای از گرفتاری‌های جسمی ما در میان‌سالی و ابتدای سالمندی نتیجه نحوه زندگی ما در دوران حیاتی یاد شده است؛ دردهایی که می‌شد نکشیم.